Chuyên gia Lê Nguyễn Việt Cường cho rằng thay vì sợ hãi AI thì điều quan trọng hơn cả là hiểu đúng về AI để chuẩn bị một tâm thế sẵn sàng học hỏi, thay đổi và đồng hành cùng công nghệ.
Góp mặt trong chương trình Kính Đa Chiều mới đây, chuyên gia Lê Nguyễn Việt Cường đến từ Tổ chức xã hội chống lừa đảo có những chia sẻ sâu sắc về chủ đề Thời đại AI. Ngày nay, trí tuệ nhân tạo (AI) không còn là một khái niệm xa vời mà đã và đang len lỏi vào từng ngóc ngách của đời sống, từ học tập, công việc đến y tế, truyền thông.
Theo định nghĩa của anh Lê Nguyễn Việt Cường, AI là một công nghệ cho phép máy móc thực hiện được những công việc mà trước đây chỉ con người mới làm được. Nếu như các chương trình máy tính truyền thống chỉ giỏi xử lý những phép toán logic như cộng, trừ, nhân, chia dựa trên các quy tắc cố định, thì AI lại có khả năng “hiểu” và “xử lý” những vấn đề phức tạp hơn rất nhiều.
Chẳng hạn, việc nhận diện một hình ảnh, phân biệt đâu là chiếc xe, con vật hay có thể giao tiếp tự nhiên như con người, trả lời câu hỏi, đưa ra gợi ý, đồng cảm với cảm xúc người dùng.
Đằng sau sự “thông minh” của AI là cả một quá trình được xây dựng bài bản. Trong đó, dữ liệu chính là nền móng, là nguyên liệu thô để AI có thể học hỏi. Tùy vào bài toán mà con người muốn giải quyết, dữ liệu được thu thập sẽ khác nhau.
Thành viên Tổ chức xã hội chống lừa đảo – Lê Nguyễn Việt Cường
Nam khách mời lấy ví dụ là mục tiêu là phát hiện sớm các dấu hiệu ung thư từ ảnh chụp X-quang, bộ dữ liệu cần có hàng nghìn, thậm chí hàng triệu hình ảnh y khoa. Còn nếu muốn xây dựng một trợ lý ảo như Chat GPT thì dữ liệu cần tập trung vào các câu hỏi, câu trả lời, ngữ cảnh giao tiếp mà con người mong muốn AI có thể hiểu và phản hồi.
Sau khi có dữ liệu, bước tiếp theo là huấn luyện. Đây là giai đoạn mà các thuật toán được sử dụng để “dạy” cho AI cách học từ dữ liệu đó. Tuy nhiên, các mô hình AI còn phải trải qua quá trình thử nghiệm để kiểm tra độ chính xác, mức độ hiệu quả, xem liệu có cần bổ sung dữ liệu mới hay điều chỉnh thuật toán hay không. Khi đạt đến một ngưỡng tin cậy nhất định, AI mới được đưa vào sử dụng thực tế, phục vụ người dùng trên thị trường.
Hiện nay, AI không chỉ giới hạn trong một vài lĩnh vực công nghệ cao, mà có thể áp dụng vào gần như mọi mặt của đời sống, từ y tế, giáo dục, truyền thông, tài chính cho đến an ninh mạng, phòng chống lừa đảo.
Điểm mạnh cốt lõi của AI nằm ở khả năng hành động như con người. Trước đây, với lập trình truyền thống, mọi thứ đều phải tuân theo quy luật cứng nhắc, nếu xảy ra như tình huống A thì làm phương pháp B. Tuy nhiên không ai có thể lập trình một chatbot bằng cách viết sẵn từng câu trả lời cho mọi câu hỏi mà người dùng có thể đặt ra. AI thì khác, AI có thể xử lý cả những tình huống chưa từng xuất hiện trong dữ liệu huấn luyện.
Anh Lê Nguyễn Việt Cường lấy ví dụ như Chat GPT, không ai có thể đoán trước người dùng sẽ hỏi những câu gì, nhưng nó vẫn có thể hiểu ý và đưa ra phản hồi phù hợp. Trong lĩnh vực chống lừa đảo, trước đây, trang web nào đã bị báo cáo là lừa đảo thì được đưa vào danh sách đen và người dùng kiểm tra thấy trùng thì tránh.
Tuy nhiên, từ khi có sự hỗ trợ của AI, ngay cả khi một trang web vừa được tạo ra, chưa có bất kỳ báo cáo nào, AI vẫn có thể quét nội dung, phân tích cách trình bày, ngôn ngữ sử dụng, cấu trúc trang, các yếu tố bất thường để đánh giá xem đó là trang chính thống hay có dấu hiệu lừa đảo.
Ngoài ra, AI còn có thể tự học từ chính những dữ liệu được thu thập kể trên. Bởi khi được huấn luyện trên một bộ dữ liệu đủ lớn, AI sẽ nhận ra những điểm chung giữa các tình huống khác nhau. Chẳng hạn như nếu một chatbot tư vấn tâm lý được huấn luyện bằng các cuộc hội thoại mà trong đó người dùng thường chia sẻ nỗi buồn, còn câu trả lời luôn mang tính an ủi, đồng cảm, thì dần dần AI sẽ hiểu rằng khi người dùng kể chuyện buồn, phản hồi phù hợp là sự lắng nghe và chia sẻ. AI không cần phải gặp lại chính xác câu chuyện cũ, mà chỉ cần nhận ra cảm xúc tương đồng để đưa ra phản ứng phù hợp. Tương tự, trong y tế, AI có thể phát hiện dấu hiệu ung thư trên ảnh X-quang dù hình ảnh mới không hoàn toàn giống những hình ảnh đã học trước đó, miễn là có đủ sự tương đồng về đặc điểm.
Chính vì khả năng đó mà AI ngày càng trở nên thông minh và cũng từ đó nảy sinh lo ngại liệu AI có thay thế con người trong công việc hay không? Theo góc nhìn của chuyên gia Lê Nguyễn Việt Cường, lịch sử phát triển của công nghệ đã chứng kiến rất nhiều lần máy móc thay thế con người ở những công việc nhất định.
Trước khi máy tính ra đời, có những người chỉ làm công việc tính toán bằng tay. Trước khi thang máy tự động phổ biến, từng có người đứng điều khiển thang máy mỗi ngày. Những công việc đó dần biến mất khi công nghệ tiến bộ, nhưng đồng thời cũng mở ra những ngành nghề mới, những cơ hội mới mà trước đây chưa từng tồn tại.
Trước sự phát triển của AI, quy luật ấy có thể lặp lại. Những công việc mang tính lặp đi lặp lại, ít đòi hỏi tư duy sáng tạo hay yếu tố con người rất có thể sẽ dần được máy móc đảm nhận. Điều đó là bình thường và cũng là xu hướng khó tránh khỏi. Tuy nhiên, thay vì chỉ lo lắng, con người cần nhìn nhận đây là một cơ hội để chuyển dịch sang những công việc khác.
Kính Đa Chiều chủ đề tiếp theo “Đặc sắc của ẩm thực đường phố Việt” với sự tham gia của host Phương Uyên và Tiến sĩ Trần Văn Nhàn, sẽ phát sóng lúc 20h ngày 26/12/2025 trên VTV9.
